1) MATERIAŁ
| RURY MIEDZIANE | RURY Z TWORZYW |
| Miedź to w zasadzie jeden dość uniwersalny materiał. Te same rury mogą posłużyć do wykonania instalacji wody zimnej, ciepłej wody użytkowej, instalacji grzewczej, a nawet do ułożenia pętli ogrzewania podłogowego. Rury miedziane różnią się twardością i w efekcie sprzedawane są w sztangach lub zwojach. Przekłada się to na możliwości układania i kształtowania. Jednak zasadnicze cechy – np. odporność na temperaturę i substancje chemiczne – pozostaje taka sama.
Wyraźnie odmiennym, mało jeszcze znanym rodzajem są cienkościenne rury miedziane w płaszczu z tworzywa sztucznego. Przeznaczone są do układania pętli ogrzewania podłogowego. Są tańsze (cieńsze ścianki to mniejsze zużycie miedzi), a płaszcz z tworzywa chroni przed korozyjnym działaniem wylewki podłogowej. |
Potoczne określenie plastik obejmuje bardzo różne tworzywa sztuczne. W rzeczywistości rury mogą być:
|
|
|
| Miedź to w zasadzie jeden, za to uniwersalny materiał – tych samych rur można użyć do ciepłej i zimnej wody użytkowej oraz ogrzewania. (fot. Centrum Promocji Miedzi) | Plastikowymi określa się tak naprawdę bardzo odmienne rury – sztywne i giętkie, o różnej odporności na temperaturę i łączone na rozmaite sposoby. (fot. Pipelife) |
2) RURY MIEDZIANE I Z TWORZYW - ZASTOSOWANIA
| RURY MIEDZIANE | RURY Z TWORZYW |
| Najpopularniejsze przeznaczenie rur miedzianych to instalacje zimnej (pitnej) i ciepłej (c.w.u.) wody użytkowej. Rury miedziane są tu bardzo dobre – odporne na zarastanie kamieniem i wykazują właściwości bakteriostatyczne, czyli utrudniają namnażanie się bakterii.
Miedź jest też powszechnie stosowana w instalacjach grzewczych. Rury stanowią doskonałą barierę dla przenikania (dyfuzji) tlenu, są gładkie, co oznacza małe opory przepływu. Ponadto sposób ich łączenia nie powoduje miejscowych przewężeń. W przypadku ogrzewania zaletą jest też odporność na wysoką temperaturę – nawet woda o temperaturze 100°C nie grozi uszkodzeniem rur, spadkiem ich wytrzymałości albo ich przyspieszonym starzeniem. W przypadku pętli ogrzewania podłogowego zaletą jest bardzo wysoka przewodność cieplna, jednak w praktyce nieco zmniejsza ją pokrycie rur tworzywem (stosowane żeby zapobiec korozji przy kontakcie z jastrychem). |
W przypadku rur z tworzyw sztucznych tylko te wielowarstwowe (PEX-Al-PE i PP-stabi) są uniwersalne – można je stosować w instalacjach grzewczych oraz zimnej i ciepłej wody użytkowej. Ponadto wyłącznie rury warstwowe nadają się do instalacji grzewczych, bo warstwa aluminium zabezpiecza przed przenikaniem tlenu oraz ogranicza wydłużalność termiczną.
Jednak ich odporność na wysoką temperaturę nie jest aż tak dobra, jak miedzi. Dlatego w układach z kotłem na paliwo stałe, gdzie temperatura wody w kotle może awaryjnie sięgnąć nawet 100°C, używa się często dwóch rodzajów rur – stalowych lub miedzianych bezpośrednio przy kotle, oraz wielowarstwowych od rozdzielacza do grzejników lub do wykonania pętli podłogowych. Pozostałe rodzaje rur plastikowych stosuje się tylko do wody użytkowej. Przy tym czysty polichlorek winylu (PVC) oraz polietylen (PE) nadają się wyłącznie do wody zimnej (ewentualnie do 40°C). |
|
|
| Woda, ogrzewanie, małe i duże obiekty – miedź jest sprawdzonym przez lata materiałem do najróżniejszych zastosowań. (fot. Centrum Promocji Miedzi) | Odpowiednie tworzywo do określonego zastosowania, to podstawowa reguła w przypadku rur plastikowych. Zwykłe PVC używa się z powodzeniem do instalacji wody zimnej od ponad pół wieku. (fot. Nibco) |
3) RURY MIEDZIANE I Z TWORZYW - OGRANICZENIA
| RURY MIEDZIANE | RURY Z TWORZYW |
| Miedzi nie powinno się stosować, gdy woda ma odczyn kwaśny (pH poniżej 7). W takich warunkach miedź koroduje, a woda niesie ze sobą wypłukane jony miedzi. Ewentualnie można wówczas zastosować specjalne rury, pokryte od wewnątrz warstwą cyny.
Z kolei w instalacjach ciepłej i zimnej wody nie należy łączyć miedzi ze stalą (z wyjątkiem nierdzewnej). Korozja dotyczy nie tylko miejsca bezpośredniego kontaktu tych metali, ale również kontaktu wody przepływającej wpierw, przez elementy miedziane z elementami stalowymi, np. zasobnikiem wody. Układ odwrotny – najpierw stal potem miedź – jest dobry, o ile nie ma pętli cyrkulacyjnej (krążenia wody). Ponadto miedź koroduje w przyspieszonym tempie, mając kontakt z betonem, betonem komórkowym i cementem. To dodatkowy argument za tym żeby w instalacjach wodociągowych układać je w otulinie. Te z wodą ciepłą chronimy w ten sposób przed stratami ciepła, a w przypadku przewodów wody zimnej zapobiegamy wykraplaniu się na nich wilgoci z powietrza. Jeżeli zaś rury mają tworzyć pętle ogrzewania podłogowego, z oczywistych względów nie używamy otuliny termoizolacyjnej, lecz stosujemy rury w płaszczu z tworzywa sztucznego. |
W przypadku tworzyw trzeba po prostu dobierać je odpowiednio do określonego zastosowania. Głównym ograniczeniem jest brak odporności niektórych z nich na wysoką temperaturę. Chodzi tu głównie o czysty (niemodyfikowany) PVC oraz PE. Do wody ciepłej nadaje się za to tzw. chlorowany polichlorek winylu (CPVC).
Polietylen (PE) z kolei nie nadaje się do wody ciepłej (ewentualnie do 40°C, przy spadku wytrzymałości na ciśnienie wody), za to jest odporny nawet na zamarznięcie wody w rurach. Lód, oczywiście, uniemożliwi przepływ, ale po jego rozmarznięciu wszystko wraca do normy. Polietylenowi nie grozi pęknięcie, bo zachowuje elastyczność nawet w temperaturze poniżej -50°C. Za istotną zaletę trzeba za to uznać możliwość dowolnego łączenia w jednej instalacji różnych tworzyw sztucznych oraz tworzyw i metali (stal, miedź). Syntetyki są dla nich obojętne chemicznie, co ułatwia przerabianie lub rozbudowywanie już istniejących rurociągów. Stare i nowe rury nie muszą być takie same. Plastiki nie są też wrażliwe chemicznie na kontakt z jastrychem i betonem, jednak ze względu na ich dużą rozszerzalność termiczną trzeba przewidzieć możliwość kompensacji wydłużeń. |
4) UKŁADANIE I ŁĄCZENIE W RURACH MIEDZIANYCH I Z TWORZYW
| RURY MIEDZIANE | RURY Z TWORZYW |
| Rury z miedzi twardej, sprzedawane w sztangach, wymagają stosowania kształtek przy zmianie kierunku, trzeba też wykonać połączenia poszczególnych odcinków. Z kolei rury miękkie, w zwojach, po prostu się rozwija, a użycie kształtek jest ograniczone. W razie potrzeby da się bowiem wykonać nawet bardzo ciasne łuki, ukształtować elementy o nietypowym kącie itd.
Rury nie mają przy tym pamięci kształtu – raz wygięte nie sprężynują i nie próbując wrócić do wcześniejszego ukształtowania. Samo cięcie nie jest trudne, o ile używa się specjalnego obcinaka do rur. Łączenie rur wykonuje się przez:
Pod wpływem zmian temperatury miedź rozszerza się znacznie mniej niż tworzywa, chociaż bardziej niż stal. Uwzględnienie kompensacji wydłużeń termicznych nie jest więc specjalnie kłopotliwe. |
Rury sztywne wymagają użycia kształtek i odpowiednich złączek. Do tej grupy zaliczamy rury z PVC, CPVC, PP, PE. Chociaż te ostatnie nadają się do formowania łagodnych łuków. Z kolei wielowarstwowe PEX-Al-PE oraz polibutylenowe (PB) dają się kształtować, chociaż nawet używając specjalnych narzędzi, nie uzyskamy aż tak ciasnych łuków jak w przypadku miedzi.
Rury plastikowe łączy się na wiele sposobów:
W przypadku połączeń trzeba uwzględnić fakt, że złączki do rur wielowarstwowych PEX-Al-PE powodują bardzo znaczne miejscowe przewężenia. Przy wysokim ciśnieniu wody nie jest to problemem, ale zdarza się też, że w niektórych okolicach ciśnienie wody wodociągowej jest bardzo słabe. Przy układaniu rur trzeba też koniecznie pamiętać o kompensacji wydłużeń termicznych. |
|
|
| Rur miedzianych nie należy stosować gdy woda ma kwaśny odczyn. Nie powinno się też łączyć miedzi i stali w jednej instalacji. (fot. Ekonet) | Odpowiedni system rur z tworzywa można dobrać do praktycznie każdego zastosowania. Istotną zaletą jest możliwość łączenia tworzyw z miedzią i stalą. (fot. Tycner) |
5) RURY MIEDZIANE I Z TWORZYW - KOSZTY
| RURY MIEDZIANE | RURY Z TWORZYW |
| Rury miedzianesą wyraźnie droższe od tych z tworzywa. Dla odmiany złączki i kształtki przeznaczone do lutowania są dość tanie.
Ponadto nawet jeżeli złączki i rury pochodzą od różnych producentów, z ich łączeniem nie powinno być problemu – występujące przy teoretycznie tych samych średnicach nominalnych drobne rzeczywiste różnice bez problemu zniweluje proces lutowania. W przypadku miedzi nieco drożej kosztuje robocizna. Ponadto wykonawstwo zdecydowanie nie jest zadaniem dla amatora. Samodzielną pracą nic więc tu nie zaoszczędzimy. |
Rury z tworzyw zwykle są dość tanie. Jednak koszty najczęściej podnosi konieczność użycia relatywnie drogich złączek. Nie warto jednak szukać oszczędności za wszelka cenę, wybierając najtańsze materiały, albo kompletując je od różnych producentów.
Niestety, najniższa cena zwykle idzie w parze z taką samą jakością. Ponadto rury i złączki, o teoretycznie tych samych wymiarach, ale pochodzące od różnych firm, mogą się różnić na tyle, że wykonane połączenia nie będą idealne. Rury z tworzyw w większości sytuacji układa się nieco łatwiej niż miedziane, co obniża koszt robocizny. Ponadto, trzymając się instrukcji producenta, zdolny amator może wiele rzeczy wykonać samemu. |
|
Przeczytaj także: |
Jarosław Antkiewicz
Zdaniem naszych Czytelników
Budujemy Dom - porady budowlane i instalacyjne
16 Mar 2017, 15:39
Rury w pętlach ogrzewania podłogowego są elementem przekazującym ciepło - z wody grzewczej do jastrychu (wylewki podłogowej). To ich podstawowa funkcja i w związku z tym ich dobra przewodność cieplna jest jak najbardziej pożądana. Szczególnie w systemach, w których temperatura ...
Gość Janusz Sawicki
16 Mar 2017, 14:47
Pierwszy z brzegu przykład. "W przypadku pętli ogrzewania podłogowego zaletą jest bardzo wysoka przewodność cieplna" - akurat jest odwrotnie. Delta t dla zasilania i powrotu powinna być jak najmniejsza. Gdy jest inaczej - a tak będzie przy wysokiej przewodności cieplnej rury - podłoga ...
Redakcja
16 Mar 2017, 10:52
@ Janusz Sawicki prosimy o konkrety, jeśli w artykule są błędy niezwłocznie je poprawimy.
Gość Janusz Sawicki
16 Mar 2017, 09:32
Dobrze by było, gdyby przed publikacją tego textu ktoś kompetentny i odpowiedzialny za słowo pisane dokonał jego weryfikacji.