System nawadniania ogrodu - krok po kroku

System nawadniania ogrodu - krok 1. Materiały

Komplet materiałów do budowy nawodnienia zawiera: rury rozprowadzające wodę, zraszacze wynurzalne bądź przenośne, złączki, zawory i inny osprzęt hydrauliczny. Rury polietylenowe PE dostępne są w kręgach i najczęściej sprzedawane "na metry". Ich średnica wynika między innymi z rozległości instalacji i liczby punktów wypływu wody - w ogrodach przydomowych wystarczą rury o średnicy 20 bądź 25 mm. Do ich rozmiaru musimy dobrać liczbę złączek i trójników, umożliwiających podłączenie urządzeń nawadniających.

Jeżeli przewidujemy założenie nawadniania kropelkowego, potrzebna będzie linia kroplująca, kupowana "z metra" wraz z elementami przyłączeniowymi i zamknięciem. Do utworzenia warstwy drenażowej pod zraszaczami będziemy potrzebować żwiru w ilości tworzącej przynajmniej 10-centymetrową warstwę w wykopie o szerokości ok. 30 cm.

W instalacji zautomatyzowanej niezbędny będzie programowany sterownik, połączony z czujnikiem deszczu bądź wilgotności gleby, a także zespół elektrozaworów, załączających zasilanie w poszczególnych sekcjach nawadniania.

System nawadniania ogrodu - krok 2. Narzędzia

Budowa instalacji nawadniającej nie będzie wymagać użycia specjalistycznych narzędzi. Podstawowy sprzęt to szpadel do kopania i zasypania rowków. Przyda się też taśma miernicza oraz sznurek z palikami mocującymi.

Do cięcia rur nadają się nożyce do rur plastikowych albo nawet piłki do metalu (chociaż wówczas trzeba usuwać zadry z miejsca cięcia, co jest pracochłonne i niewygodne). Większość połączeń wykonuje się przez skręcanie ręczne lub wciskanie, i tylko w niektórych złączach trzeba użyć klucza nastawnego typu żabka. Przy regulacji urządzeń nawadniających może być potrzebny wkrętak, komplet kluczy trzpieniowych albo płaskich.

System nawadniania ogrodu - krok 3. Z wodociągu czy ze studni?

Nawadnianie wymaga dostarczenia dużej ilości wody, co w przypadki zasilania z wodociągu oznacza wysokie koszty użytkowania. Standardowy system tego rodzaju zużywa w ciągu miesiąca do 0,5 m3 wody na każdy 1 m2 podlewanego ogrodu, co przy trawniku o powierzchni 100 m2 i średniej cenie dostarczanej wody 5 zł/m3 może generować wydatki rzędu 250 zł miesięcznie.

Koszty mogą być ponad dwukrotnie wyższe jeśli do nieruchomości doprowadzona jest kanalizacja, a dostawca wody nie zgadza się na zainstalowanie dodatkowego wodomierza, oddzielnie zliczającego zużycie wody tylko do podlew (płacimy za ścieki, których faktycznie nie wytwarzamy).

Planując systematyczne nawadnianie większej działki, powinniśmy zdecydować się na budowę własnego ujęcia wody w postaci studni kopanej bądź wierconej o wydajności zaspakajającej zapotrzebowanie na podlewanie. Orientacyjnie przyjmuje się, że jednorazowe nawodnienie trawnika wymaga dostarczenia ok. 20 litrów wody na 1 m2 ogrodu.

System nawadniania ogrodu - krok 4. Plan i strefy zraszania

Podstawą zaprojektowania instalacji nawadniającej będzie sporządzenie planu ogrodu z podaniem charakterystycznych wymiarów i zaznaczeniem terenu do nawadniania. Ze względu na ilość potrzebnej wody i zajmowaną powierzchnię, instalację dostosowujemy głównie do wymagań trawnika. Wykorzystując wcześniej przygotowany plan ogrodu możemy przystąpić do rozmieszczenia zraszaczy, studzienek przyłączeniowych i ustalenia trasy przebiegu rur zasilających.

Obszar podlewania i najczęściej dobieranych zraszaczy wynurzalnych ma kształt koła lub jego wycinka. Przy wstępnym projektowaniu można posłużyć się cyrklem - przyjmując promień nawodnienia zraszaczy rotacyjnych 10 m, statycznych 5 m. Narysowane okręgi powinny nieznacznie na siebie zachodzić, niewielkie puste powierzchnie i tak zostaną nawodnione dzięki migracji wody w glebie. W pierwszej kolejności ustalamy położenie zraszaczy rotacyjnych o nawadnianiu dookolnym, a jako uzupełnienie - zraszaczy statycznych (podlewających wycinek koła 90-180 stopni) na brzegach trawnika.

Większa instalacja nawadniająca powinna być podzielona na sekcje zawierające 3-5 zraszaczy. Dzięki temu będziemy mogli niezależnie uruchamiać różne obszary do nawadnianie, co zmniejszy potrzebną wydajność pompy i źródła wody oraz pozwoli na rozłożenie podlewania na różne pory dnia. Puszki przyłączeniowe lokalizujemy w pobliżu przewidzianych do nawadniania kropelkowego rabat, klombów i szpalerów krzewów. Można też zaplanować wkopanie słupka z umocowanym zaworem czerpalnym do podłączenia węża ogrodowego.

Uwaga! Niektórzy producenci sprzętu do nawadniania udostępniają na stronach internetowych programy do projektowania systemu.

System nawadniania ogrodu - krok 5. Niezbędna pompa

Niewielką instalację nawadniającą można zasilać bezpośrednio z domowej instalacji wodociągowej, ale przy większym zapotrzebowaniu konieczna będzie dodatkowa pompa, gwarantująca wymagane ciśnienie i wydajność.

W przypadku czerpania wody ze studni, rodzaj pompy dostosowujemy do głębokości stałego poziomu lustra wody. Gdy jest on poniżej 7 m - montujemy pompę głębinową, a przy mniejszej głębokości wystarczy nawierzchniowa pompa ogrodowa.

System nawadniania wymaga utrzymywania ciśnienia na dyszach zraszaczy na poziomie przynajmniej 2 barów, co należy brać pod uwagę przy doborze pompy z uwzględnieniem spadków ciśnienia na kolejnych zraszaczach. Orientacyjnie można przyjąć, że pompa powinna zapewniać 8-10 l/min na każdy zraszacz, przy ciśnieniu 3,5-4 bary na zasilaniu instalacji nawadniającej.

Przy korzystaniu z tej samej studni, która służy do zasilania instalacji domowej, pompę do nawadniania najlepiej podłączyć do rury ssącej zestawu hydroforowego, co umożliwi niezależne funkcjonowanie instalacji w budynku i w ogrodzie. Jeżeli woda czerpana jest przez pompę głębinową, dodatkowa pompa może podwyższyć ciśnienie do nawadniania bez konieczności zmiany ustawień wyłącznika hydroforu. Podłączamy ją na wyjściu ze zbiornika hydroforowego.

System nawadniania ogrodu - krok 6. Kopiemy rowki

Ukrycie rur pod ziemią to najbardziej pracochłonna część budowania instalacji nawadniającej. Rury zasilające rozprowadzamy zgodnie z planem lokalizacji do wszystkich zraszaczy i studzienek wkopanych w rowkach o głębokości ok. 30 cm. Osiągnięcie równej linii wykopu ułatwi sznurek rozciągnięty między punktami wyprowadzenia urządzeń.

Jeśli instalację zakładamy na istniejącym już trawniku, powinniśmy w pierwszej kolejności wyciąć i odłożyć darń, którą później wykorzystamy do przykrycia i zamaskowania rowu. W miejscach montowania zraszaczy wykop robimy nieco głębiej, a na dno wsypujemy żwir, który posłuży jako drenaż podczas chowania się i opróżniania zraszacza. Na warstwie żwiru łatwiej też będzie wyregulować głębokość umieszczenia zraszacza.

System nawadniania ogrodu - krok 7. Układamy rury

Wzdłuż wykopu rozkładamy rurę nawadniającą i w zależności od przyjętego sposobu podłączenia rozgałęzień, montujemy trójniki lub obejmy. Jeśli zakładamy trójniki to rurę przecinamy nożycami w wybranym miejscu i po odkręceniu nakrętek mocujących zakładamy na jej końce uszczelki, wciskamy w złączkę i dokręcamy zaciski. Podłączenia za pomocą obejmy wymagają nawiercenia w rurze otworu i zaciśnięcia jej przez równomierne dociągnięcie śrub.

Otwór można wywiercić zwykłym wiertłem i wiertarką lub użyć specjalnego nawiertaka, dopasowanego do wymiaru obejmy. Zależnie od rodzaju podłączanych urządzeń nawadniających można je będzie zamontować bezpośrednio do odgałęzienia w rurze albo za pośrednictwem przyłącza elastycznego - co ułatwi precyzyjne ustawienie zraszaczy.

Przed podłączeniem urządzeń nawadniających instalację trzeba przepłukać, uruchamiając zasilanie i zaślepiając korkami pośrednie odgałęzienia, oprócz końcowego. Jednocześnie sprawdzamy, czy instalacja nie przecieka - zamykając po przepłukaniu ostatnie odprowadzenie.

Kolejny etap to zamontowanie w instalacji ułożonej jeszcze na powierzchni wszystkich urządzeń i opuszczenie jej do wykopu. Po uruchomieniu zasilania będziemy mogli wstępnie ocenić jej funkcjonowanie i prawidłowość rozmieszczenia zraszaczy. Na tym etapie łatwo można jeszcze dodać kolejny element, jeśli okaże się, że nawadnianie nie obejmuje całej powierzchni.

System nawadniania ogrodu - krok 8. Osadzamy puszki przyłączeniowe

Oprócz zraszaczy wynurzalnych w instalacji nawadniającej warto założyć też przyłącze do węża ogrodniczego, myjki samochodowej czy zraszaczy nawierzchniowych. Dzięki ukryciu pod powierzchnią gruntu można je ulokować w dowolnym miejscu bez obawy uszkodzenia przy koszeniu trawy. Przyłącze takie umieszcza się w puszce przyłączeniowej z zaworem lub sekcją zaworów, gdy w tym samym czasie zechcemy podłączyć kilka urządzeń.

Woda do przyłącza powinna pochodzić z oddzielnego doprowadzenia z instalacji zasilającej, co umożliwi jej działanie niezależne od innych obwodów. Puszkę przyłączeniową ustawia się na podsypce żwirowej na głębokości zapewniającej zrównanie pokrywki z powierzchnią gruntu, a na zawór nakłada się szybkozłączkę w pozycji skierowanej do góry.

Niekiedy wygodniejsze jest wyprowadzenie podłączenia ponad ziemię, przez umieszczenie np. metalowego słupka z umocowaną rurą i zaworem przyłączeniowym. Słupek osadzamy w betonowej podstawie, pozostawiając rowek umożliwiający przeprowadzenie rury zasilającej.

System nawadniania ogrodu - krok 9. Osadzamy zraszacze wynurzalne

Podstawowe wyposażenie instalacji nawadniającej stanowią zraszacze wynurzalne, pracujące jako statyczne lub rotacyjne (obrotowe). Sposób ich montażu jest taki sam, wiąże się z lokalizacją i rodzajem końcówki przyłączeniowej. Najczęściej zasilane są od dołu, co umożliwia bezpośrednie zamocowanie na rurze. Wymaga to dość kłopotliwej regulacji podparcia odcinka rury, tak aby uzyskać zrównanie schowanego zraszacza z powierzchnią trawnika.

Łatwiejsze będzie dobranie przyłączy giętkich, które są też niezbędne przy podłączaniu zraszaczy z długim tłokiem (z wysokim wynurzeniem) i przyłączeniu z boku korpusu. Podłączenia z reguły nie wymagają użycia jakichkolwiek materiałów uszczelniających, choć czasem, jeśli złącze nie ma gumowej uszczelki czołowej, stosuje się taśmę teflonową do połączeń gwintowych. Do dokręcenia połączeń na ogół nie są potrzebne narzędzia, można to zrobić ręcznie.

Przed zasypaniem instalacji ponownie należy sprawdzić jej funkcjonowanie, określając jednocześnie wydajność nawadniania w czasie np. jednej godziny poprzez pomiar zużytej wody (według wskazań wodomierza) ewentualnie sprawdzenie poziomu wody w kilku naczyniach prostopadłościennych ustawionych na nawadnianej powierzchni (1 cm głębokości wody w naczyniu odpowiada zużyciu 10 litrów na 1 m2).

System nawadniania ogrodu - krok 10. Układamy zraszacze liniowe

Klomby, grupy krzewów czy ogródek skalny wymagają innego sposobu nawadniania niż trawnik i do tego celu wykorzystuje się linie kroplujące lub (rzadziej) regulowane indywidualnie kroplowniki. Ułożenie tego elementu nie oznacza specjalnych zabiegów - po prostu umieszcza się ją na powierzchni gruntu bezpośrednio w sąsiedztwie nawadnianych roślin i unieruchamia obejmami wciśniętymi w glebę.

Niektóre rodzaje rur kroplujących można umieszczać w gruncie, w pobliżu korzeni co zmniejsza straty parowania i oszczędza wodę. Zasilanie linii kroplującej powinno odbywać się poprzez filtr oczyszczający. Na powierzchni układane są też cienkie rury doprowadzające wodę do kroplowników albo mikrozraszaczy. Elementy te - zależnie od instalowanego systemu - umieszcza się w rozdzielaczach bądź podłącza przelotowo bezpośrednio do rury.

Potrzebny może być również reduktor ciśnienia, jeśli kroplowniki wymagać będą jego obniżenia.

System nawadniania ogrodu - krok 11. Zakładamy system sterowania

Najprostszym sposobem sterowania instalacją nawadniającą będzie ręczne uruchamianie jej przy pomocy zwykłych zaworów i załączania pompy. Automatyczne jej uruchamianie będzie możliwe po zamontowaniu zegara sterującego i elektrozaworów. Odpowiednio do funkcji zegara, uruchomi on cały układ lub poszczególne sekcje o zaprogramowanych porach i wyłączy po zadanym czasie.

Wadą takiego sterowania jest uruchamianie instalacji bez względu na to, czy są lub były opady deszczu. W pełni automatyczne działanie zapewni podłączenie do sterownika czujnika wilgotności gleby oraz opadów. Pierwszy z nich zatrzyma nawadnianie, gdy gleba osiągnie założoną wilgotność lub pozwoli na nawadniania (o zaprogramowanych porach), gdy gleba wyschnie. Czujnik deszczu zablokuje z kolei nawadnianie w czasie opadów.

Układy sterujące umieszcza się na zewnątrz, np. na ścianie domu lub w środku, w pobliżu wyprowadzenia instalacji nawadniającej.

System nawadniania ogrodu - krok 12. Konserwacja i regulacja

Podczas pierwszego uruchomienia regulowane są kąty nawadniania zraszaczy tak, aby strumień wody kierowany był jedynie na przeznaczoną do podlewania powierzchnię. Sposób regulacji zależy od konkretnego modelu zraszacza i powinien być opisany w instrukcji obsługi.

W zraszaczach można również wymienić dysze, co ma wpływ na zasięg i wydajność nawadniania. Na podstawie dokumentacji technicznej dobiera się dysze dostosowane do wymaganych parametrów nawadniania i ciśnienia w instalacji.

Okresowej kontroli i czyszczenia wymagają elementy filtracyjne w zraszaczach i w układzie zasilania systemu oraz poszczególnych sekcji. Przed okresem zimowym instalację należy opróżnić z wody i przedmuchać sprężonym powietrzem z kompresora. Elementy nawadniające usytuowane na powierzchni gruntu zdejmuje się, a zawory pozostawia otwarte.

Redakcja BudujemyDom
fot. otwierająca: Gardena